سیاست شرق _ با توجه به جنگ شدید ۱۲ روزه اسرائیل، که مداخله مستقیم آمریکا را نیز در بر داشت، چین به عنوان کاندیدای اصلی برای تأمین سلاح‌های پیشرفته‌ای که می‌تواند به تهران در ایجاد بازدارندگی مجدد کمک کند، مد نظر است، اما ایران نباید از چین، انتظار زیادی داشته باشد.

به گزارش نیوزویک، این روند نشان‌دهنده‌ی فاصله گرفتن از تلاش‌های دیرینه‌ی ایران برای خرید سلاح از یک شریک استراتژیک دیگر، یعنی روسیه، است؛ کشوری که توانایی‌اش برای انجام تعهداتش به دلیل جنگ جاری در اوکراین و سایر محدودیت‌های ژئوپلیتیکی (روابط سیاسی و اقتصادی با کشورهای منطقه و غیره) همچنان محدود است.

از سوی دیگر، پکن، حتی با وجود ادامه همکاری با مسکو و تهران، نسبتاً از دو مورد از مرگبارترین جنگ‌های جاری جهان که اروپای شرقی و خاورمیانه را ویران کرده، مصون مانده است.

هونگدا فن، استاد موسسه مطالعات خاورمیانه دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای، به نیوزویک  گفت که با توجه آسیب پذیر شدن حریم هوایی ایران، اکنون بیش از هر زمان دیگری، «تقویت قابلیت‌های دفاع هوایی به وضوح در حال حاضر یک اولویت فوری برای ایران است» و «چین در واقع در زمینه‌هایی مانند توسعه جت‌های جنگنده پیشرفت چشمگیری داشته و توجه جهانی را به خود جلب کرده است.»

چنین پیشرفت جدیدی در ماه مه به نمایش گذاشت، زمانی که یکی از شرکای اصلی چین، پاکستان، در جریان نبرد کوتاه اما شدید دیگری با هند، از جت‌های جنگی چند منظوره چنگدو J-10C چینی استفاده کرد و طبق گزارش‌ها چندین هواپیمای هندی، از جمله هواپیماهای جنگی داسو رافال فرانسوی را سرنگون کرد.

با توجه به سطح فزاینده ناآرامی‌هایی که در ماه‌های اخیر نظم بین‌المللی را به لرزه درآورده است، این تحلیلگر روابط بین الملل، احساس کرد که شرایط می‌تواند برای همکاری نظامی بیشتر بین جمهوری خلق و جمهوری اسلامی فراهم باشد، به ویژه با توجه به اینکه «هم چین و هم ایران قربانی سیاست‌های خاصی هستند که توسط قدرت‌های غربی دنبال می‌شود».

اما اگر تهران بخواهد همکاری خود با پکن را به چیزی شبیه به پیمان «همه‌جانبه» و «آهنین» بین چین و پاکستان ارتقا دهد، احتمالاً باید چشم‌انداز سیاست خارجی خود را مجدداً ارزیابی کند.

او افزود: «شخصاً معتقدم اگر تهران تمایل و اعتماد کافی به چین نشان دهد، پکن همکاری با ایران در زمینه‌های نظامی مانند تسلیحات را رد نخواهد کرد.»

فن گفت: حتی اگر ایران تصمیم به چرخش به سوی چین بگیرد، بعید است که، پکن روابط با اسرائیل را که با عنوان «شراکت جامع نوآورانه» توصیف می‌کند، قطع کند یا دچار تغییرات جدی نماید.

بنا به همین گزارش، از آن زمان، منافع چین در خاورمیانه عمدتاً توسط منافع اقتصادی، همراه با احتیاط فراوان، هدایت شده است. اگرچه به شدت به نفت ایران وابسته است و مایل به گسترش همکاری در تعدادی از زمینه‌ها است، که در پیمان جامع همکاری استراتژیک ۲۰۲۱ مورد تأکید قرار گرفته است، اما همکاری نظامی تاکنون تا حد زیادی به رزمایش‌های مشترک محدود شده است.

بیشتر این رزمایش‌ها در کنار روسیه انجام شده است، کشوری که ایران رابطه‌ای حتی پیچیده‌تر با آن داشته است.

اوایل این ماه، سفارت چین در اسرائیل گزارش میدل ایست آی را به نقل از منابع ناشناس مبنی بر اینکه تهران قبلاً سیستم‌های موشکی زمین به هوا از پکن دریافت کرده است، تکذیب کرد و گفت: «چین هرگز به کشورهایی که درگیر جنگ هستند سلاح صادر نمی‌کند و کنترل‌های دقیقی بر صادرات اقلام دو منظوره دارد.»

در پاسخ به گزارش‌های جداگانه از چندین رسانه مبنی بر مذاکرات سطح بالا در مورد تمایل ایران برای خرید جت‌های J-10C، وزارت دفاع ملی چین این خبر را نه تأیید و نه تکذیب کرد و گفت: «چین همواره رویکردی محتاطانه و مسئولانه در صادرات نظامی داشته و مایل است دستاوردهای توسعه تجهیزات خود را با کشورهای دوست به اشتراک بگذارد.» این بیانیه سخنگوی وزارت دفاع چین است.

این بیانیه همچنین توسط سفارت چین در اختیار نیوزویک قرار گرفت و به سخنگوی لیو پنگیو، که در آن از تعهد پکن به حفظ رویکردی متعادل و مسالمت‌آمیز در خاورمیانه، بدون دخالت در رقابت‌های منطقه‌ای سخن گفته بود، ابلاغ شد.

اسرائیل مانع موثر

همان‌طور که روسیه، «روابط عادی و کاری با اسرائیل حفظ کرده»، چین نیز سرمایه‌گذاری در روابط با مهم‌ترین متحد آمریکا در خاورمیانه (اسرائیل) را ادامه می‌دهد. این درحالی است که مقامات اسرائیلی به مواضع چین و روسیه در قبال جنگ غزه در ۲۱ ماه گذشته انتقاد کرده‌اند.

علیرضا تقوی‌نیا، تحلیلگر امنیتی نیز می گوید که، اگرچه با توجه به روابط مسکو و پکن با غرب، اسرائيل و رقبای منطقه‌ای ایران، تردید‌هایی در میزان هم‌سویی چین و روسیه با ایران وجود دارد، اما تهران گزینه‌ای جز تقویت روابط با پکن و مسکو ندارد.

تقوی‌نیا گفت: «ایران نباید از این کشورها انتظار زیادی داشته باشد، چرا که آن‌ها منافع ملی خودشان را با غرب و اسرائیل هم دنبال می‌کنند. مثلا چین سالانه صدها میلیارد دلار با آمریکا تجارت دارد و روسیه هم می‌داند که ۳۰ درصد جمعیت اسرائیل روس‌تبار هستند و مطمئنا پوتین نمی‌خواهد اسرائیل به‌دست ایران نابود شود.»

او افزود: «در بسیاری از موارد، ایران از سر اجبار و نه علاقه به سراغ چین و روسیه می‌رود، چون گزینه دیگری ندارد.»

تقوی‌نیا با اشاره به واردات گسترده نفت ایران توسط چین افزود: «چین برای آینده صنعتی خود به یک منبع انرژی پایدار و مستقل نیاز دارد.»

او افزود: «همکاری ایران با روسیه و چین باید ادامه یابد، اما نباید انتظار رابطه ۱۰۰ درصد راهبردی داشت، چون رقبای منطقه‌ای ایران نیز برای روسیه و چین مهم هستند.»

با این حال، واکنش دل‌سردکننده و غیبت مسکو نسبت به تجاوز نظامی اسرائیل و آمریکا با ایران و حملات تخریبی به سه تاسیسات اتمی ایران، ضربه ای به روابط تهران _ مسکو بود تا ایران مسیر دیگری را برای روابط دفاعی خود، بیابد یا راهبرد خود را تغییر دهد.

ولادیمیر ساژین، محقق ارشد موسسه مطالعات شرقی آکادمی علوم روسیه نیز، خاطرنشان کرد که روابط بین روسیه و ایران به حدود ۵۰۰ سال پیش برمی‌گردد که در طی آن «جنگ‌ها و روزهای صلح بین کشورها وجود داشته است»، اما «هرگز» یک اتحاد واقعی وجود نداشته است

علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران و استاد دانشگاه جورج‌تاون، گفت که ناامیدی عمیق تهران از واکنش روسیه در جنگ اخیر و شواهدی مبنی بر اینکه «تسلیحات روسیه هم‌سطح فناوری غربی نیستند»، باعث شده چین گزینه جذاب‌تری برای ایران شود.

او همچون تاکید کرد که توپ در زمین ایران است و تهران باید تصمیم بگیرد که آیا بازنگری راهبردی‌اش با تغییر رفتاری باب میل چین که به گشودن درهای جدید همکاری و شاید دستیابی به تسلیحات پیشرفته بنجامد همراه خواهد بود یا نه.

آقای واعظ گفت: چین منافع اقتصادی زیادی در کشورهای حاشیه خلیج فارس دارد و نمی‌خواهد تنش در منطقه را افزایش دهد.

او افزود که، اگر با تغییر سیاست های ایران، ریسک‌ها برای چین کاهش یابد، آنگاه پکن احتمالا آمادگی بیشتری برای تعمیق همکاری نظامی با تهران خواهد داشت.

انتهای پیام