سعدی شیرازی، ادیب آموزگار نام آور نامیرای هر روزگار

سیاست شرق _ سید هاشم حسینی؛^*

سعدي، ستاره ي پُر درخشش فرهنگ ایرانی در سده ي سیزدهم میلادي، همچنان شاعري زنده، اندرزگویی در راستاي سعادت شهروندگري و هشــدار دهنده ي حکام، در پرهیز از ستم و مال اندوزي است.
آرامگاه او: اکنون زیارتگاه ایرانیان قدرشناس (عام و خاص)؛ پیشتر، مدرسه و خانقاه او بود.
عظمت شخصیت و منش سعدي در آن روزگار خونریز،
برآمده از پیام آوریش از صلح و عشق، خردورزي و داد است.
او ادیبی خوشبخت بود که در زمان حیات آوازه ي شهرتش تا چین و هند هم رسیده و حتا یک زورقبان چینی غزلی از او را زمزمه می کرد و خود در جامع دمشق مورد اکرام واقع شده بود.
استادان زبان پارسی او را با این اوصاف سنجیده و ستایش کرده اند:
ـ ســخن ســـالار/ میر جلال الدین کزازي درکتاب«آب و آیینه»؛
ـ یکی از چهار رکن فرهنگ و قومیت ایرانی/ حسـن انوري در کتاب شوریده و بیقرار؛
ـ سعدي شخصیتی تلفیقی دارد و یکی از چهار سخنگوي وجدان ایرانی است./ محمدعلی اسلامی ندوشـن درکتابی با همین عنوان؛
ـ سعدي شاعر عاشق، شخصیت التقاطی در حد اعتدال…/ محمد علی همایون کاتوزیان در کتاب «گلچین سعدي»؛
ـ شـیخ سعدي نه تنها یکی از ارجمندترین ایرانیان، بلکه یکی از بزرگترین سخن سرایان جهان اسـت…/ محمدعلی فروغی: دولتمرد بینظیر (این شاگرد خلف سـعدي) در سـال ۱۳۱۹ که کلیات او را گردآوري و در اختیار همگان قرار داد.
آن پیشتر، عمادفقیه کرمانی،در برابر بارگاه سخن سعدي اظهار عجز کرده بود:
مشهور شد به نظم روان در جهان «عماد»
لیکن به گرد سعدي شیراز کی رسد؟!
در این راستا، مدح زیباي ملک الشعرا بهار (۱۳۱۶) در
مسمطی مستحکم از شیخ اجل سعدي، در تضمین غزلی از او، شیرین و شورانگیز است:
سعدیا چون تو کجا نادره گفتاري هست؟
یا چو شیرین سخنت نخل شکرباري هست؟
یا چو بستان و گلستان تو گلزاري هست؟
هیچم ار نیست، تمناي توام باري هست
«مشنو اي دوست که غیراز تو مرا یاري هست
یا شب و روز به جز فکر توام کاري هست
…
در بررسی کارنامه فردي ادبی بزرگان فرهنگ ایران
کهنسال، ارزیابی آثارشان را با سنجه هاي زیرمی توان مبنا قرار داد:
نوآوري و تازگی،غناي زیبایی شناختی، وفاداري به
آرمانهاي انسانی.
ســــعدي در کنار فردوسی، عطار، مـولوي، حافظ و دیگر بزرگان فخرآوران میدان سـخن، دارنده ي سه مشخصه ي بالاست.هرگاه اثري یا آثاري از یک ادیب، زمان و مکان دوران ها را درنوردد و برخوردار ازمُهر فخرآور ابدیت شود، میگوییم این گنجینه(ها) شاهکار جهانی و جزو کلاسیک هاي نامیراي بشري است (هستند).
سعدي مُهرِ «باطل شد!» زمان را باطل کرده است. او اکنون سفیر خوشنام و با اعتبار ایرانیان در میان خارجیان است.
براي آن که تأثیرات شخصیتی و شاعرانگی او را در جهان دریابیم، نمونه وار بگویم:
همان بس که رالف والدو امرسِن نویسنده و فیلســـوف آمریکایی (اواخر سده نوزدهم) یا نویسنده /شاعر و مبارز راه مردم سالاري وآزادي: ویکتورهوگوي فرانسوي(درهمان زمان) خود را خوشه چین «گلستان» و «بوستان» او می دانند…
نخستین برگردان «گلستان» به زبان فرانسه توسط آندره دوریه در سال ۱۶۳۴ صورت گرفت و سپس تا کنون، دسـت کم چهار ترجمه ي دیگر از آن منتشر شده است.
با توجه به کارنامه ي پربار ادبی سعدي (شعرو نثر) و سـخن جهان گستر او،کندوکاو درمدح وذم او، براي امتیازدهی و قرار دادنش در جایگاهی شایسته و بایسته، کندوکاو در انتقادات به عمل آمده از سـاختار فکري اخلاقی و منشاش در زمان حیات، کوتاه و گویا می توان گفت:
او در مقایسه با دو روشنفکر آرمانی مورد نظرمن: فردوسی که سی سال از بهترین سالهاي عمرش را وقف زنده کردن روحیه ي سلحشوري ایرانی و دفاع از خرد/داد/ راد کرد و خود حاکم جبار زمان را گردن ننهاد و به عقوبتی سخت مبتلا شد(گوشه از آن را در شکواییه اش در سرآغاز داستان بیژن و منیژه می بینیم) و یا فریدالدین عطارکه هر چه گفت همان بود و تسلیم متجاوزان نشد و کشته شد؛ سعدي ادیبی خوش باش، آموزگاري برخوردار از حریم امن اتابکان دسـت نشانده و ستایشگر نالایق ترین خلیفه عباسی: مستعصـم؛ از این افتخار روشنفکري محروم می ماند. او مسلمانی متعبد است که عشق را خوب می شناسد، معشـوقش زمینی است و هر جا هم دسـت دهد شـاهد باز و دگرباش اسـت، عاشــق طبیعت بوده، حالی خوش با موسیقی دارد، به باده گساري،بی سرود ستار به سـماع درمی آید.واین گونه خوداعتراف کرده که:
سعدي همه ساله پند مردم
میگوید و خود نمیکند گوش …
چند منبع راهگشا براي شناخت گسترده و ژرفتر شخصیت مدنی ادبی سعدي:

1. مقدمه ي محمد علی فروغی در کلیات سعدي؛
2. شوریده و بی قرار(درباره ي سعدي و آثاراو)/دکتر حسن انوري
3. چهار سخنگوي وجدان ایران/علامه محمدعلی اسـلامی ندوشــن.
4. ازســعدي تا آراگون/ جواد حدیدي
5. گلچین ســـعدي/گزینش و ویرایش م. ع. کاتوزیان.
6. سعدي شاعر عشق و زندگی/ م. ع کاتوزیان

^*منبع:روزنامه خوزی ها/یکشنبه ۴ اردیبهشت

انتهای پیام