سیاست شرق _ سفیر پیشین ایران در رومانی، مجارستان و قبرس و تحلیلگر مسائل اروپا گفت: متأسفانه اغلب منتظر می‌مانیم تا دیگران اتهامی را علیه ما مطرح کنند و آن‌گاه صرفاً برای رفع آن اتهام وارد میدان شویم؛ در حالی که می‌توانیم از ابتدا سناریوی خود را اعلام کرده و به‌گونه‌ای عمل کنیم که جامعه جهانی صدایی واحد و روشن از سوی ایران در خصوص سیاست‌هایش بشنود.

در آستانه پایان ضرب‌الاجل ساختگی اروپا برای فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک، فضای دیپلماتیک میان ایران و قدرت‌های اروپایی به مرحله‌ای حساس و سرنوشت‌ساز رسیده است. فعال شدن این مکانیسم که می‌تواند به بازگشت کامل تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران منجر شود، نه‌تنها سرنوشت پرونده هسته‌ای را بیش از پیش در ابهام خطرناک قرار خواهد داد بلکه مناسبات سیاسی و امنیتی در سطح منطقه‌ای و جهانی را نیز با چالش‌هایی تازه روبه‌رو خواهدکرد.

در شرایطی که شمارش معکوس آغاز شده، نگاه‌ها به چهار پایتخت کلیدی – تهران، لندن، پاریس و برلین – دوخته شده تا مشخص شود آیا روزنه‌ای هرچند محدود برای احیای مسیر دیپلماتیک باقی مانده است؟ مقام‌های اروپایی که در ماه‌های اخیر از افزایش سطح غنی‌سازی و نوع همکاری‌های ایران با آژانس ابراز نگرانی کرده‌اند، در عین حال تلاش دارند از بسته شدن کامل باب گفت‌وگو جلوگیری کنند.

تحلیلگران معتقدند در این مقطع، هرگونه انعطاف ولو نمادین از سوی طرفین می‌تواند به مثابه یک پیام اعتمادساز تلقی شود و از حرکت شتابان پرونده به‌سوی تقابل جلوگیری کند. به باور این ناظران، اروپا برای حفظ اعتبار خود در قبال تعهدات برجامی و ایران برای اجتناب از بازگشت تحریم‌های سخت‌گیرانه، باید از مواضع حداکثری فاصله بگیرند و بر واقع‌گرایی دیپلماتیک تکیه کنند. در حالی که تلاش‌های غیررسمی برخی بازیگران برای میانجی‌گری نیز شدت گرفته، پرسش اصلی این است که آیا فرصت کافی برای یک توافق حداقلی حتی در قالب یک تفاهم موقت یا گام‌به‌گام وجود دارد یا چرخ دیپلماسی بار دیگر در سایه تهدید و تحریم از حرکت باز خواهد ایستاد. زمان اندک و تصمیم‌ها تعیین‌کننده‌تر از همیشه است.

علی‌اکبر فرازی، سفیر پیشین ایران در رومانی، مجارستان و قبرس و تحلیلگر مسائل اروپا در پاسخ به این سوال که با توجه به روایت هایی که از دو سوی میز مذاکره ایران و اروپا که جمعه هفته گذشته در استانبول برگزار شد، میشنویم؛ آیا میتوان به اراده طرفین برای حفظ مسیر دیپلماتیک امیدوار بود؟، گفت: نشستی که اخیراً در استانبول برگزار شد، به‌روشنی نشان داد که دو طرف اراده سیاسی لازم برای ادامه گفت‌وگوها را دارند و این خود، نشانه‌ای امیدوارکننده برای تداوم مسیر دیپلماسی است. مطالب مطرح‌شده در این جلسه عمدتاً شامل اعلام مواضع رسمی هر دو طرف بود. به نظر می‌رسد که اگرچه این مواضع در برخی بخش‌ها با یکدیگر زاویه دارند، اما این اختلاف‌ها آن‌قدر نیست که امکان نزدیک شدن دیدگاه‌ها وجود نداشته باشد. حتی اگر در پایان مسیر، مواضع دو طرف کاملاً منطبق نشود، باز هم می‌توان به نوعی همگرایی نسبی امیدوار بود.

ایران و اروپا نسبت به نقش تخریبی بازیگر سوم، آگاه شوند

وی افزود: در بررسی روند این مذاکرات، دو نکته مهم را نباید از نظر دور داشت؛ نکاتی که همواره در روابط ایران با اروپا و آمریکا باید مورد توجه قرار گیرند. نکته نخست، وجود یک عامل سوم و بسیار مؤثر در فضای مذاکرات است؛ عاملی که نفوذ گسترده‌ای در رسانه‌ها و حتی در مراکز تصمیم‌گیری کشورهای غربی دارد. این بازیگر سوم، کسی نیست جز رژیم صهیونیستی که به‌طور جدی و سازمان‌یافته در پی آن است که هیچ‌گونه تفاهمی میان ایران و غرب شکل نگیرد. این واقعیتی است که ما از آن آگاه هستیم و امیدواریم طرف‌های غربی نیز به آن توجه داشته باشند. ضروری است که همه تلاش کنیم تا از تأثیرگذاری حواشی و فضاسازی‌های رسانه‌ای بکاهیم و اجازه ندهیم این فضاسازی‌ها در فرآیند تصمیم‌گیری و ارزیابی‌های راهبردی ما دخالت کنند. چنانچه ایران و اروپا بتوانند مواضع خود را به یکدیگر نزدیک‌تر کنند، من نسبت به آینده این گفت‌وگوها خوشبین هستم؛ البته به‌شرط آنکه هر دو طرف نسبت به نقش تخریبی آن بازیگر سوم، آگاه و هوشیار باشند.

این تحلیلگر مسائل اروپا گفت: نکته دوم آن است که در روند مذاکرات، معمولاً کشورها مواضع اولیه خود را اندکی حداکثری‌تر مطرح می‌کنند تا در چانه‌زنی‌های آتی، فضای لازم برای امتیازدهی و امتیازگیری داشته باشند. آنچه در این میان اهمیت دارد، نه این مواضع رسانه‌ای یا ظاهری، بلکه بازگشت عملی ایران و اروپا به ترمیم روابط تاریخی و راهبردی‌شان است. اگر این واقعیت از سوی دو طرف پذیرفته شود که یک جریان مشخص قصد دارد روند گفت‌وگوها را به شکست بکشاند، آنگاه می‌توان به نتایج مثبت امیدوار بود.

فرازی در پاسخ به این سوال که برخی تحلیلگران معتقدند که ایران باید در این شرایط، علاوه بر موضع‌گیری، ابتکارهایی واقعی و عملی داشته باشد و سناریوهایی برای پیشبرد مسیر مذاکرات ارائه دهد؛ این ابتکار از منظر شما چه باید باشد؟، گفت: معتقدم که تا حدی دچار رویکردهای واکنشی شده‌ایم؛ پیش از آنکه خودمان سناریویی مشخص تدوین کرده، درباره آن بیندیشیم و آن را اجرا کنیم. متأسفانه اغلب منتظر می‌مانیم تا دیگران اتهامی را علیه ما مطرح کنند و آن‌گاه صرفاً برای رفع آن اتهام وارد میدان شویم؛ در حالی که می‌توانیم از ابتدا سناریوی خود را اعلام کرده و به‌گونه‌ای عمل کنیم که جامعه جهانی صدایی واحد و روشن از سوی ایران در خصوص سیاست‌هایش بشنود.

وی افزود: البته طبیعی است که در همه کشورهای دنیا، احزاب، سازمان‌ها و گروه‌های سیاسی و حتی رسانه‌ها، دیدگاه‌های مختلفی داشته باشند. تا اینجای کار امری پذیرفته‌شده است. اما آنچه غیرطبیعی و زیان‌بار است، آنجاست که این دیدگاه‌های متفاوت، از سوی رسانه‌هایی منتشر می‌شوند که بعضاً رسانه‌های رسمی به شمار می‌روند. همین مسئله موجب سردرگمی طرف اروپایی یا غربی می‌شود؛ به‌طوری‌که نمی‌داند موضع رسمی ایران همان موضع وزارت امور خارجه است یا سخنانی است که توسط رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران بیان می‌شود. در این شرایط، پیش از هر چیز باید یک استراتژی مشخص برای گفت‌وگوها، به‌ویژه گفتگوهای خصوصی و رسمی، تدوین شود. رسانه‌های رسمی کشور باید در این زمینه با وزارت امور خارجه هماهنگ باشند. من این نبود هماهنگی را زیان‌بار می‌دانم.

این دیپلمات پیشین گفت: از سوی دیگر، به نظر می‌رسد وزارت امور خارجه نیز در دفاع از جایگاه قانونی خود، که همان اجرای سیاست‌های اعلامی کشور است، عملکرد قاطعانه‌ای ندارد. این وزارتخانه گاه اجازه می‌دهد دیگرانی که از سیاست‌های بالادستی بی‌اطلاع‌اند یا مسئولیتی در این زمینه ندارند، این سیاست‌ها را زیر سؤال ببرند. در حالی که وزارت امور خارجه بارها اعلام کرده سیاست‌گذار نیست، بلکه مجری سیاست‌های کلان کشور است. نوعی رودربایستی در وزارت امور خارجه مشاهده می‌شود؛ گویی تلاش می‌شود تا میان جناح‌های داخلی، تعادل حفظ شود، بی‌آنکه به اصل ماجرا یعنی منافع ملی توجه شود. در حالی که وقتی پای منافع ملی در میان است، وزارت امور خارجه باید با صراحت و قدرت، همان سیاستی را که مأمور به اجرای آن است، به‌درستی اجرا کرده و با قاطعیت از آن دفاع کند.

موافقت تهران با سفر هیات آژانس به ایران گام مثبتی است

این تحلیلگر مسائل اروپا در خصوص سفر قریب الوقوع هیات آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران نیز گفت: در شرایط فعلی، همین‌که با سفر این هیات موافقت شده، به‌نظر من گام مثبتی است. البته ما نسبت به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گلایه‌هایی داریم؛ هم از موضع‌گیری‌های پیش از جنگ و هم پس از آن، اما این گلایه‌ها را می‌توان در فضایی بسته‌تر و تخصصی‌تر مطرح کرد و راه‌حلی برای حل مشکلات یافت.

وی تاکید کرد: به‌نظر من، نفس حضور هیات فنی آژانس در ایران حرکت خوبی است و امیدوارم که دو طرف بتوانند به جمع‌بندی مثبتی برای ادامه گفت‌وگوها برسند. ضمن اینکه انتظار می‌رود آژانس از بازتاب دادن زیاده‌خواهی‌های دیگران خودداری کند و صرفاً دیدگاه‌های فنی خود را بیان کند؛ چرا که هرگونه نظر فنی واقعی، به سود ما خواهد بود. در مجموع، ما و آژانس بر این نکته توافق داریم که ایران قصدی برای دستیابی به سلاح هسته‌ای ندارد. البته این سفر، یک سفر مقدماتی است که امیدوارم به مراحل بعدی و تفاهم منجر شود؛ البته در این مرحله نفس این سفر را گامی مثبت می‌دانم.

انتهای پیام

منبع: ایرنا