سیاست شرق _ با نزدیک‌تر شدن به زمان احتمالی توافق ایران و آمریکا برای احیای برجام، منتقدان و مخالفان آن نیز ، فعالیت های خود در ایالات متحده و اسراییل را گسترش داده اند‌ و در صورت احیای این توافق، احتمالا در ماه‌های آتی نیز صحنه رویارویی جریان‌های مختلف سیاسی خواهد بود که پیش‌تر و در سال ۲۰۱۵ و بعد از حصول برجام نیز وجود داشت، تا عاقبت در ۲۰۱۸، به خروج آمریکا از آن منجر شد.

کریم سجادپور کارشناس مسائل ایران در موسسه کارنگی در این خصوص به خبرگزاری آسوشیتدپرس می‌گوید: «این بار کار دولت بایدن برای فروش توافق در داخل آمریکا سخت‌تر از کار اوباما در سال ۲۰۱۵ خواهد بود، چرا که دیگر توهمی در خصوص تغییر رفتارهای منطقه‌ای ایران وجود ندارد و واضح است که قرار نیست تعدیلی در سیاست‌های ایران ایجاد شود و همکاری بیشتر میان تهران و واشنگتن هم، در کار نخواهد بود.» 

دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا، در سال ۲۰۱۸ تصمیم گرفت آمریکا را از این توافق بین المللی خارج کند. او با بیان اینکه «این یکی از بدترین توافق‌هایی است که در عمرش دیده»، بار دیگر تحریم‌های گسترده‌ای را علیه ایران اعمال کرد. یک سال بعد، پس از اینکه سایر کشورهای طرف توافق (کشورهای عضو ۱+۵) نتوانستند خروج آمریکا از توافق را، برای ایران جبران کنند، ایران نیز تصمیم گرفت تعهدات خود در برجام را کاهش، درصد غنی سازی اورانیوم را افزایش و نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نیز محدود کند. اگرچه ایران همواره تاکید کرده که قصدی برای ساخت سلاح هسته‌ای ندارد اما از نظر فنی و طبق گفته برخی مقامات جمهوری اسلامی ایران، توانایی ساخت سلاح اتمی را دارد ولی آن را در دستور کار ندارد‌.

اما پمپئو به نظر می رسد از مذاکرات بر سر احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بسیار خشمگین و ناراضی است، او در مصاحبه با فاکس نیوز مدعی است: قرار است میلیادرها دلار به ایران بدهیم، پولی که علیه دوستان و متحدان ما در خاورمیانه، کشورهای حاشیه خلیج (فارس) و اسرائیل هزینه می شود و در نهایت آمریکا را به خطر می اندازد.

پمپئو همچنین می گوید: واقعاً یک فاجعه خواهد بود، فاجعه بار است که بخواهیم به توافقی برگردیم که باراک اوباما رئیس جمهوری وقت آمریکا در سال ۲۰۱۵ آن را امضا کرد.

وزیر امورخارجه دولت دونالد ترامپ در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه “مخالفان توافق هسته‌ای با ایران از تیم مذاکره کننده آمریکا جدا شده اند و این خبر خوبی برای واشنگتن نیست، زیرا نمی توان جلوی هسته ای شدن ایران را گرفت، مدعی شد: این، خبر خوبی نیست. ظاهراً این دولت (بایدن) به جای درک این حقیقت که ایران با منابع مالی زیاد کشور بسیار خطرناکی است، در حال گام برداشتن در مسیر احیای توافقی شکست خورده است.

جان بولتون که یکی از مخالفان جدی جمهوری اسلامی ایران و فعالیت های اتمی ایران به شمار می‌رود و پیشتر نیز از حمله نظامی به ایران حمایت کرده، همواره از مخالفان توافق هسته‌ای با تهران بوده است. مشاور امنیت ملی در دولت دونالد ترامپ در این خصوص می‌گوید که من فکر می‌کنم این یک توهم است که تصور کنیم ایران به تعهداتش پایبند و یا حتی در مذاکره جدی باشد. چرا که آنها همزمان با مذاکره در حال طراحی ترور یک مقام عالی رتبه آمریکایی هستند.

اشاره بولتون به عدم پایبندی ایران به تعهداتش در توافق هسته‌ای در حالی مطرح می‌شود که تا پیش از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، مطابق با گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران به صورت کامل تعهدات خود در توافق هسته‌ای را اجرا کرده بود. بعد از آنکه دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ با مشاوره افرادی چون جان بولتون تصمیم گرفت از برجام خارج شود، ایران به صورت تدریجی اجرای تعهدات خود در این توافق را کاهش داد. 

پولتیکو نیز در گزارشی به آخرین تحولات و رقابت‌های داخلی بر سر توافق هسته‌ای برجام پرداخته و گزارش داده که از همین حالا نبردها میان جریان‌های مختلف سیاسی در آمریکا بر سر این موضوع آغاز شده است.

این رسانه آمریکایی در ادامه این مطلب می‌نویسد: مانند هفت سال پیش لابی‌ها، فعالان سیاست خارجی، مقام‌های خارجی و قانون‌گذاران در این نبرد از هر وسیله‌ای برای بیان نظرات خود و همچنین اثرگذاری بر افکار عمومی استفاده می‌کنند؛ از خرید تبلیغات گرفته تا کمپین نامه‌نویسی و گفتگو و انتشار گزارش و مقاله و یادداشت در رسانه‌های مختلف.

این کمپین به ویژه در صورتی که مذاکرات در وین به نتیجه بیانجامد، شدت هم خواهد یافت. به نظر می‌رسد حتی کاخ سفید هم خود را آماده این مبارزه کرده است.

در مثالی در همین زمینه، روز پنجشنبه جیمز ریش سناتور جمهوری‌خواه از آیداهو در توییتی با حمله به دولت مدعی شد که ایران جو بایدن را تحت فشار غیر عادی قرار داده تا آمریکا شرایطی را بپذیرد که بر اساس آن، برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران سرعت خواهد بخشید.

این توییت عضو ارشد کمیته روابط خارجی سنا و منتقد توافق با ایران با واکنش دولت آمریکا روبرو شد. شورای امنیت ملی کاخ سفید در اقدامی غیرمرسوم، توییت جیمز ریش را با توضیحی بازنشر کرد و نوشت: «هیچ یک از اینها درست نیست. ما هرگز چنین توافقی را نمی‌پذیریم. ضمن اینکه ما هرگز از توافقی که به خوبی کار می‌کرد خارج نمی‌شدیم که باعث شود روند توسعه برنامه هسته‌ای ایران به سرعت افزایش یابد.»

این سناتور آمریکایی در اردیبهشت ماه جاری نیز گفته بود: «با توجه به دستاوردهای کوتاه‌مدت در بازگشت به برجام، اسرائیل، کشورهای حاشیه خلیج [فارس] و سایر اعضای کنگره مخالفت‌های شدید خودشان را با بازگشت دوباره به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ابراز کرده‌اند.»

جیمز ریش خطاب به دولت بایدن تأکید کرد: «برای رسیدن به این هدف لازم است شما مسئله را درست درک کنید. بر اساس آنچه شاهد آن هستیم و آنچه به ما گفته می‌شود شما در مرحله‌ای هستید که مسئله را اشتباه درک می‌کنید.»

«نیکی هیلی» نماینده پیشین آمریکا در سازمان ملل متحد نیز، پیشتر طی سخنرانی خود در کمیته روابط عمومی آمریکا و اسرائیل موسوم به «آیپک» (AIPAC) نیز به دموکرات ها و به ویژه دولت «جو بایدن» رئیس جمهور کنونی آمریکا در خصوص هرگونه بازگشت به توافق هسته ای با ایران و پنج قدرت جهانی که «دونالد ترامپ» رئیس جمهور سابق، یکسره و یکطرفه از آن خارج شد، هشدار داده بود و گفت که مقامات اسرائیل و جمهوریخواهان آمریکا مخالف احیای برجام هستند.

با توجه به اینکه در حال حاضر دموکرات‌ها اکثریت کنگره را در دست دارند، این موضوع دست‌کم تا پیش از انتخابات میان‌دوره ماه نوامبر کنگره دور از انتظار خواهد بود.

با نزدیک شدن به پایان مذاکرات برای احیای توافق ۲۰۱۵، انتشار گزارش‌ها در خصوص تلاش برای سو قصد علیه جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی در دوران ترامپ، فضا را برای مخالفان توافق با ایران هموارتر کرده است. مخالفان همچنین با استناد به حمله هادی مطر به سلمان رشدی، تاکید دارند که نبایدبا ایران گفتگو کرد.

این در حالی است که رئیس‌جمهور آمریکا از طرف کنگره و حتی بعضی سناتورهای دموکرات تحت فشار مضاعف است که چنین اقدامی صورت نگیرد. البته اسرائیل، طرفداران آمریکایی‌اش و همینطور عربستان سعودی و برخی کشورهای دیگر عرب به طور کلی مخالف احیای برجام هستند و از هر بهانه‌ای برای جلوگیری از احیای آن استفاده خواهند کرد.   

وضعیت در آمریکا کمی پیچیده است، چون نه تنها جمهوری‌خواهان بلکه برخی دموکرات‌ها نیز با روند راه آمدن دولت بایدن با ایران مخالف هستند و ترکیب تیم مذاکره کننده آمریکا شاهد چند استعفا بوده است. به جز این نمایندگان مجالس آمریکا به شکل‌های مختلف به دولت بایدن فشار می‌آورند. اوضاع وقتی بدتر می‌شود که احتمال اینکه دموکرات‌ها در انتخابات پیشِ رو هر دو مجلس، کرسی هایی را به جمهوری‌خواهان واگذار کنند.

از سوی دیگر، گروهی از نماینده‌های کنگره آمریکا که برخی از آن‌ها از هم‌حزبی‌های «جو بایدن»، رئیس‌جمهور آمریکا هستند مخالفت‌هایی را با سیاست‌های او برای بازگشت به برجام ابراز کرده‌اند. این قانونگذاران طی چند ماه گذشته به طرق مختلف- اعم از نامه‌نگاری با نمایندگان قوه مجریه، معرفی طرح‌هایی برای ملزم کردن دولت آمریکا به نظرخواهی از کنگره و برگزاری جلسات و نشست‌های مختلف- تلاش کرده‌اند مخالفت‌های سیاسی خود با برجام را به شکل علنی ابراز کنند.

 صفحه اینترنتی «جاش گاتهایمر» عضو دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا از حوزه انتخابیه ایالت نیوجرسی، گزارشی درباره کنفرانس مطبوعاتی او و تعدادی از همفکرانش با موضوع مذاکرات دولت جو بایدن درباره توافق هسته‌ای ایران منتشر کرد.

حتی گروهی اعضای دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا، یک کنفرانس مطبوعاتی برگزار و در آن نگرانی‌های خود را درباره توافق هسته‌ای احتمالی با ایران، مطرح کردند.

در گزارش منتشر شده در صفحه اینترنتی «جاش گاتهایمر» عضو دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا ادعاهای مقام‌های این کشور و اسرائیل علیه ایران و به ویژه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تکرار شده است.

در گزارش آمده است: «۱۸ عضو دموکرات کنگره با هم متحد شدند تا نگرانی‌های مهم خود را در مورد توافق آینده ایران مطرح کنند. گزارش‌ها حاکی از آن است که ایالات متحده به آخرین مرحله از مذاکرات وین با ایران  که اصلی‌ترین حامی تروریسم در جهان است، رسیده است».

طبق این گزارش، اسامی این هجده دموکرات به شرح ذیل است:

جاش گاتهایمر از ایالت نیوجرسی، «الین لوریا» از ایالت ویرجینیا، «دونالد نورکراس» از ایالت نیوجرسی، «خوان کارلوس» از ایالت کالیفرنیا، «دین فیلیپس» از ایالت مینه‌سوتا، «برندن بویل» از ایالت پنسیلوانیا،  «شونتل براون» از ایالت اوهایو، «جیم کاستا» از ایالت کالیفرنیا، «وال دمینگس» از ایالت فلوریدا، «لوئیز فرانکل» از ایالت فلوریدا، «جرد گلدن» از ایالت مین، «وینسنت گونزالز» از ایالت تگزاس، «سوزان لی» از ایالت نوادا، «کتی مانینگ» ایالت کارولینای شمالی، «گریس منگ» ایالت نیویورک، «درن سوتو» از ایالت فلوریدا، «هیلی استیونس» از ایالت میشیگان، «توماس سوزی» از ایالت نیویورک.

الین لوریا نماینده دموکرات ایالت ویرجینیا در این نشست خبری ادعا کرد: «برجام قدیمی کارساز نبود و هر توافق جدیدی که ایران را از دستیابی به سلاح اتمی باز ندارد، غیرقابل قبول است. من نگرانی جدی در مورد گزارش‌هایی دارم مبنی بر اینکه مذاکره‌کنندگان در وین درباره لغو تحریم‌هایی که نه تنها برای رسیدگی به فعالیت‌های غیرقانونی اتمی ایران طراحی شده‌اند، بحث می‌کنند، بلکه حتی در حال صحبت برای لغو تحریم‌ها در حوزه حمایت دولتی آن از تروریسم هستند».

«خوان کارلوس» عضو کنگره آمریکا از ایالت کالیفرنیا هم ادعا کرد: «برجام یک توافق بد با نقص‌های مرگبار است. ما یک چیز را به طور قطع می‌دانیم و آن اینکه ایران در تلاش است تا سلاح اتمی تولید کند. ما نمی‌توانیم اجازه دهیم این اتفاق بیفتد. کنگره باید در ایجاد توافقی که سلاح‌های اتمی را از ایران دور نگه دارد، مشارکت داشته باشد».

در فروردین ماه جاری هم یک گروه دو حزبی متشکل از ۲۱ عضو کنگره آمریکا تحت هدایت «جاش گاتهایمر» و «الین لوریا» به همراه «تام رید»، از دولت بایدن خواستتند تا به نگرانی‌های مربوط به توافق در شرف وقوع با ایران رسیدگی کند. آنها گفته بودند با توجه به گزارش‌هایی که نشان می‌دهد مذاکرات وین در حال نزدیک شدن به پایان است، چند موضوع «نگران‌کننده» وجود دارد از جمله حذف احتمالی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران از «فهرست تروریستی» آمریکا.

اسفندماه سال گذشته نیز حدود ۲۰۰ جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان آمریکا، در نامه‌ای به بایدن هشدار دادند که هرگونه توافق بدون تأیید کنگره با ایران به سرنوشت توافق ۲۰۱۵ دچار خواهد شد. به گفته این قانونگذاران جمهوری‌خواه، «ما هر توافقی که در وین برای تصویب به سنای آمریکا به عنوان یک معاهده ارائه نشود – از جمله هر توافق محرمانه‌ای که مستقیماً یا در حاشیه مذاکرات رسمی با ایران انجام شود را غیرالزام‌آور تلقی می‌کنیم».

هرچند دعواهای سیاسی بر سر این مسئله در آمریکا و اسرائيل گسترده خواهد بود اما جنجال احتمالا بیشتر در کنگره متمرکز خواهد شد، جایی که قانونگذاران فرصتی برای بررسی توافق احیای برجام خواهند داشت. این بار هم همچون سال ۲۰۱۵ نیازی به تصویب توافق در کنگره نیست اما مخالفان می‌توانند با بررسی خود، در صورتی که آرای کافی برای از بین بردن آن داشته باشند، دست به این کار بزنند.

۵) مایکل سینگ، تحلیلگر موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک می‌گوید برخلاف سال ۲۰۱۵ مقام‌های دولت آمریکا کمتر از این حرف می‌زنند که این توافق به تغییرات بزرگتر در آنچه رفتار ایران و منطقه خاورمیانه عنوان شده، خواهد شد. او در ادامه می‌گوید: «آنچه ما از دولت می‌شنویم بیشتر جنبه واقع گرایانه دارد. آنها در واقع هیچ استدلالی ندارند که این توافق روابط تهران و واشنگتن را متحول می‌کند اما چیزی که شما بسیار از آنها می‌شنوید این است که این تنها گزینه ما است.»

۶) یکی از نهادهایی که تلاش‌های گسترده‌ای برای مخالفت با این توافق می‌کند و مدت‌هاست وارد این عرصه شده بنیاد دفاع از دموکراسی یا همان FDD است. اندیشکده‌ای جنگ‌طلب و دست‌راستی که مدت‌هاست با توافق هسته‌ای مخالفت می‌کند. این جریان که در دولت دونالد ترامپ بسیار مورد توجه و استناد کاخ سفید قرار می‌گرفت همچنان به تلاش‌های خود برای به شکست کشاندن مذاکرات ادامه می‌دهد.

۷)جو دوگرتی، سخنگوی این اندیشکده می‌گوید این بنیاد قصد دارد که نشست‌ها، مقالات، گزارش‌ها و همچنین سایر ابرازهای سنتی خود را افزایش دهد تا دیدگاه خود مبنی بر مخالفت با احیای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را بیشتر ترویج کند. او می‌گوید استدلال بسیاری از تحلیلگران این است که آنچه در حال احیا است نه همان توافق سال ۲۰۱۵ که یک توافق ضعیف‌تر است.

مخالفت ها در اسراییل

اسرائيل هم، سوی دیگر اصلی مخالفت‌ها خواهد بود، جایی که تل‌آویو احتمالا تمام تلاش خود را به کار خواهد بست تا جلوی حصول توافق احیای برجام را بگیرد.

رسانه والا نیوز اسرائيل در مطلبی اختصاصی و به نقل از مقام‌های ارشد اسرائيلی گزارش داده که آمریکا به تل‌آویو اطمینان داده که کاخ سفید با اعطای امتیازات جدید به ایران موافقت نکرده است. این رسانه همچنین اضافه کرده که کاخ سفید به مقام‌های اسرائيلی گفته که هنوز توافق هسته‌ای با ایران قریب‌الوقوع نیست.

در حالی‌است که با نزدیک‌تر شدن به موعد برگزاری انتخابات سراسری در اسرائيل یائير لاپید احیتاج مبرمی به سرنوشت مذاکرات احیای برجام دارد. ناظران بر این باورند در صورتی که تا پیش از برگزاری این انتخابات، برجام احیا شود، نتانیاهو می‌تواند حملات خود را به سمت لاپید و دیگر احزاب مخالف خود روانه کند و آنها را به ضعف در برابر ایران متهم نماید.

با این حال کانال ۱۱ اسرائيل گزارش داده که لاپید قصد ندارد سیاستی مشابه آنچه نتانیاهو در قبل از توافق برجام در پیش گرفت و حتی به واشینگتن سفر نمود یا در دولت بایدن و ترامپ به آن دست زد،پی بگیرد و برخلاف نخست وزیر پیشین اسرائيل، نمی‌خواهد به صورت علنی و برجسته با این توافق مخالفت و رو در روی دولت جو بایدن قرار گیرد. 

قرار است هفته آینده مشاور امنیت ملی اسرائيل به واشنگتن سفر کند تا ضمن دیدار با مقام‌های ارشد کاخ سفید، نگرانی‌های تل‌آویو را مستقیما به اطلاع کاخ سفید برساند.

در همین حال مقام‌های اسرائيلی با یاری جستن از رسانه‌ها تلاش می‌کنند گفتگوهای خود با مقام‌های آمریکایی را علنی کنند تا از این طریق به جو بایدن و مقام‌های تاثیرگذار در مذاکرات هسته‌ای ایران فشار وارد کنند و به آنها ضربه بزنند. 

سایت اکسیوس در گزارشی به نقل از مقام‌های اسرائيلی پرسشی را مطرح کرده و گفته «آیا رئيس جمهوری ایالات متحده و تیمش، کاملا از آنچه اسرائيلی‌ها درباره امتیازات موجود در متن توافق احتمالی یاد می‌کنند، مطلع هستند؟»

این نوع کنایه‌ها که با هدف جلب توجه و البته ضربه زدن به مذاکره‌کنندگان آمریکایی صورت می‌گیرد، خشم افراد داخل و نزدیک به دولت آمریکا را برمی‌انگیزد. کسانی که تاکید دارند خبری از امتیاز جدیدی نیست و رئیس جمهوری کاملا در جریان جزئيات قرار دارد. یک مقام کاخ سفید که نخواسته نامش فاش شود، در این خصوص به پولتیکو می‌گوید: «ما در حال گفتگوهای فشرده و مداوم با اسرائيلی‌ها درباره ایران هستیم. اسرائيل هیچ حامی بزرگ‌تر از جو بایدن، رئيس جمهوری آمریکا ندارد.»

مقام‌های اسرائيلی یک متحد قوی هم در واشنگتن دارد که به آنها برای ضربه زدن به تلاش‌ها برای حصول توافق با ایران کمک می‌کند. «ایپک» یا «لابی اسرائيل در آمریکا» طبق گزارش‌ها در سال ۲۰۱۵ میلادی ده‌ها میلیون دلار هزینه کرد تا بتواند جلوی حصول توافق برجام را بگیرد. هرچند مقام‌های ایپک به صورت مستقیم اشاره‌ای به این نمی‌کنند که چه برنامه‌هایی دارند تا به تلاش‌ها برای احیای برجام ضربه بزنند اما این لابی قدرتمند اسرائيل در آمریکا تاکید دارد که «نگرانی‌های جدی» در خصوص تلاش‌ها برای احیای برجام وجود دارد. 

به گفته این تحلیلگران، چنین مخالفت‌هایی گاه بیشتر از آنکه به دنبال دستیابی به اهدافی دیگر باشند، خودشان هدفند. از نگاه گروهی از قانونگذاران آمریکایی، صرف وجود مخالفت با برجام و به تردید انداختن آینده آن، می‌تواند فرصت‌های انتفاع اقتصادی ایران از این توافق را محدود می‌کند. به باور این گروه، ابزار مخالفت با برجام همچنین می‌تواند اهرم چانه‌زنی مناسبی برای مذاکره‌کنندگان آمریکایی در وین و در مقابل مذاکره کنندگان ایرانی نیز باشد، هرچند که از منظر گروههای تندرو و مخالف جدی جمهوری اسلامی ایران، مخالفت با برجام و عدم دستیابی ایران و آمریکا به توافق ، می تواند زمینه ساز گسترش تنش بین دو کشور و اقدامات بیشتری از سوی آمریکا، اسرائیل و متحدانش در منطقه علیه ایران شود.

با این وجود، تهران و واشنگتن ، عزم خود را برای احیای برجام جزم نموده اند و جامعه جهانی نیز همچون ۲۰۱۵، از این مسئله استقبال می کند، الا اینکه طی روزهای آینده، اتفاق غیر منتظره ای رخ ندهد.

انتهای پیام