سیاست شرق _ محمد ولی نژاد؛

فضای مجازی، اصولاً یک دنیایی ذهنی و چشمی است که حاوی اطلاعات مختلف و تولید کننده انگیزه های جذاب برای برای حضور نوجوانانی است که، در مسیر بلوغ عقلی قرار دارند. آمار و مطالعاتی که در DSM-5 [*] منتشر شده، بیانگر آن است که، به همان اندازه که مواد مخدر اعتیاد آور است ،این تکنولوژی ها ،کنسول های بازی و به خصوص فضای مجازی نیز، اعتیاد آور است.

اغلب پدر و مادرها بر این باورند که کودکان و نوجوانانشان در خانه قابل کنترل تر هستند، ولی تحقیقات و آمار نشان می دهد که عدم کنترل و مراقبت صحیح و دسترسی بی حد و حصر کودکان و نوجوانان به فضای مجازی، تاثیرات منفی و به مراتب مخربی برای کودکان و نوجوانان در پی دارد.

در صفحات مجازی و اکسپلور، نوجوانان دنیایی وسیع و البته خوش رنگ و لعابی را جلوی چشم خود دارند، دنیایی که به همان نسبت که،می تواند فضای آموزشی و نکات مثبتی در بر دارد ، الگوهای نامناسب و فضای منفی نیز در خود جای داده،که می‌تواند تاثیر مستقیم و موثری بر رفتار، عملکرد و درنهایت آینده ی نوجوانان داشته باشد.

تحقیقاتی که، در دو دانشگاه کمبریج و آکسفورد انجام و منتشر شدو اتفاقا با الگوی رفتاری کودکان و نوجوانان در فضای مجازی نیز مطابقت دارد، بیانگر تاثیر گذاری موثری است، که می تواند ذهن افراد (بخصوص نوجوانان) را، تحت تاثیر خود قرار دهد و گاهی الگوبرداری نادرستی را سبب شود.

در این تحقیق جمله ای از «توماس جفرسون» ابتدا در دانشگاه آکسفورد در بین دانشجویان بیان شد ،در این جمله عنوان شد که «جفرسون» می گوید :همانگونه که طوفان سبب بهتر شدن هواست ،انقلاب نیز سبب بهتر شدن اوضاع است، و در واکنش به این نقل قول دانشجو های راست گرا تصدیق کردن که این جمله کاملا صحیح است و در نقطه ی مقابل دانشجویان مارکسیست عنوان کردن که بی پایه و اساس و در نهایت غلط است، همین جمله را در دانشگاه آکسفورد در جمع دانشجویان اعلام کردن اما با این تفاوت که عنوان شد این جمله از «مارکس» است، این بار کاپیتالیست ها و طرفداران نظام سرمایه داری این جمله را نادرست و غلط خواندند و برعکس مارکسیست ها تایید و صحیح خواندند.

با نگاهی به این تحقیق، می توان گفت که، امروزه نوجوانان( و حتی گاهی بزرگسالان) ، در فضای مجازی اغلب به درست یا غلط بودن یک جمله یا گفتار توجه ندارند، بلکه بیشتر به این موضوع توجه می کنند که« چه کسی» این مطلب را بیان کرده و این مسئله، می تواند خطر برای برداشت های ذهنی نوجوانان در فضای مجازی است، که می تواند باعث الگو برداری منفی و مخرب، از رفتار ها و گفتارها برای این نسل در حال گذار از مهمترین مرحله زندگی خود باشد.

با توجه به سرعت و میزان تولید محتوا در فضای مجازی، که می توان بسیاری از محتویات آن را، همچون برخی غذاهای فست فودی تشبیه کرد، با کمترین ارزش غذایی، اما دارای رنگ و لعاب جذاب و در عین حال خوشمزه، وسوسه کننده و اشتها برانگیز است.

لذا امروزه، استفاده از تکنولوژی ،فناوری دیجیتال و فضای مجازی به بخش عادی زندگی کودکان و نوجوانان تبدیل شده و حتی به بخش جدانشدنی زندگی آنها تبدیل شده است،اما چالشی که در وهله ی اول والدین با آن رو به رو می شوند اینست که، خود والدین از این وسایل و ابزار و فضای مجازی استفاده می کنند، بنابراین در بیشتر مواقع قدرت منع کردن فرزندان خود را، در این مورد ندارند.

فضای مجازی و رسانه ای، می تواند تاثیر زیادی بر سبک زندگی و آینده ی رفتاری نوجوانان داشته باشد، به عنوان مثال تبلیغات محصولات مختلف در فضای مجازی این بدان معناست که کودکان و نوجوانان خیلی زود از محصولات جدید برندها و کالاهایشان آگاه می شوند و یا ممکن است تصاویری حاوی محتوای جنسی در کانال های نامناسب فضای مجازی و یا تصاویر خشونت آمیز در رسانه های خبری و مستندها در دسترس کودکان و نوجوانان قرار گیرد که میتواند تاثیر مخربی بر الگوی رفتاری کودکان و نوجوانان با خود و دیگران داشته باشد و برخی از این ناهنجاری ها را در نگاه نوجوانان عادی سازی کند.

البته فضای مجازی مانند هر پدیده ی دیگری در دنیای امروز ما، همانطور که میتواند تبعات منفی و آسیب زا داشته باشد ،می تواند مثبت و رشد دهنده نیز باشد. در عین حال نباید از تأثیر مثبت فضای مجازی نیز برای کودکان و نوجوانان غافل شویم ،مواردی مانند:

۱. آموزش و یادگیری : نوجوانان می‌توانند در بستری مناسب مهارت ها و آموزش های مفید و کاربردی در موضوعات دلخواه را که در فضای مجازی موجود است، استفاده کنند.هر چند این ویژگی مثل شمشیر دو لبه است چرا که نوجوانان با یک جست و جوی ساده می‌توانند به هر محتوایی حتی محتوای نا مناسب دست پیدا کنند.

۲ـ سلامت و سبک زندگی : به طور مثال نوجوانان می‌توانند پیام هایی مفید در حوزه ی سلامت جسمانی و سبک زندگی سالم را در فضای مجازی جستجو کنند،پیام هایی که می تواند جلوگیری از افسردگی در این سن ، ترویج روابط مثبت و محترمانه و یا تشویق به تغذیه و عادات سالم زندگی باشند.

۳ـ هویت: نوجوانان با دسترسی به فیلم های و داستان های با کیفیت و نمایش های مفید در این فضا می توانند درک مناسبی از روابط عاطفی ،جنسیت و هدف گذاری در آینده را کشف کنند.
۴. و در آخر، اولین و مهمترین حسی که در فضای مجازی کودکان و نوجوانان با آن برخورد می کنند حس مقایسه و الگو برداری از الگوهای نامناسب فضای مجازی است، معمولا نوجوانان با تأثیرپذیری از سلبریتی ها و افراد مشهور سعی می کنند سبک زندگی و رفتاری خود را شبیه به این افراد کنند، تا هر وقت خود را با این افراد مقایسه می‌کنند ،شباهت بیشتر به افراد مورد نظرشان در فضای مجازی داشته باشند.

با این حال، فضای مجازی، با همه جنبه های مختلف مثبت و منفی خود، که می تواند برای نوجوانان آسیب زا یا مفید واقع شود، بخش مهمی از زندگی آنهاست و خانواده ها و والدین می‌توانند، با ایجاد بستری مناسب و برنامه ریزی صحیح که می تواند گاهی همراهی با آنها باشد، حضور کودکان و نوجوانان را به شکلی صحیح مراقبت کنند، مسئله ای که بنظر، با توجه به جذابیت های مختلف فضای مجازی، نیازمند روش های ایجابی است، تا با مخالفت های آنها، همراه نشود.

[*] راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی، منتشر شده از سوی انجمن روان پزشکی آمریکا

انتهای پیام