سیاست شرق _«عصر ایران» در تحلیلی به قلم« افشار سلیمانی»، سفیر پیشین ایران در آذربایجان و تحلیل‌گر مسائل قفقاز نوشت:

رجب طیب اردوغان به دعوت رسمی الهام علیئو*[علی اف] همتای آذربایجانی خود، دیروز دیداری رسمی-کاری  از نخجوان بعمل آورد و در فرودگاه نخجوان مورد استقبال رئیس جمهور آذربایجان قرارگرفت.

در جریان این سفر پس از گفت‌و‌گوهای خصوصی و عمومی با حضور هیأت‌های دوطرف چند سند مهم همکاری امضا شد و دو رئیس جمهور مجتمع  صنعتی- نظامی بازسازی شده نخجوان را افتتاح و کلنگ شروع عملیات اجرایی احداث خط لوله گاز ترکیه از منطقه ایغدیر به نخجوان  را بر زمین زدند و با خبرنگاران نیز صحبت کردند. 

اسناد امضا شده عبارت‌اند از:

۱- یادداشت تفاهم بین جمهوری ترکیه و جمهوری آذربایجان در مورد پروژه ساخت راه آهن قارص- نخجوان

۲- قرارداد همکاری بین دولت جمهوری ترکیه و دولت جمهوری آذربایجان برای ساخت ساختمان های مسکونی، مدارس ابتدایی، مهدکودک ها، مراکز فرهنگی در استان قهرمانماراش ترکیه

۳- یادداشت تفاهم در خصوص ادامه همکاری های موجود بین وزارت نیرو و منابع طبیعی ترکیه و وزارت نیروی آذربایجان در زمینه انرژی برق 

اهم اظهارات الهام علئیو در دیدار با اردوغان :

“نخجوان قدیمی ترین سرزمین آذربایجان است، متأسفانه در سال ۱۹۲۰ زنگزور غربی توسط مقامات شوروی از آذربایجان جدا شد و به این ترتیب ارتباط جغرافیایی قسمت اصلی آذربایجان و نخجوان قطع شد.”

“زمانی که ارمنستان شروع به پی‌گیری  سیاست تجاوزکارانه علیه آذربایجان کرد، ادعاهای ارضی علیه نخجوان داشتند. اینجا هم نبردهای سختی در جریان بود. در آن مقطع نخجوان به رهبری حیدر علیئو فرزند بزرگ آذربایجان – رئیس جمهور نخجوان بود –  دشمن را به جای خود نشاند و  توانست از خاک خود محافظت کند.”

«در آن زمان، چون انرژی نخجوان از قسمت اصلی آذربایجان بود، ارمنستان تمام خطوط برق و گاز را قطع کرد و نخجوان عملاً در محاصره بود: بدون برق، بدون گاز، زمستان بسیار سرد بود و نخجوان”بدون گاز به مدت ۱۵ سال زندگی کرد.”

 «اما طبق قراردادی که در سال ۲۰۰۵ با جمهوری اسلامی ایران منعقد شد، تامین گاز از ایران به نخجوان از طریق مبادله تضمین شد. احداث خط لوله گاز ایغدیر – نخجوان شرایطی را برای تامین گاز طبیعی به نخجوان از طریق خط دوم ایجاد می‌کند.”

«اگر ۳ سال پیش، در نتیجه جنگ دوم قره‌باغ، به اشغال پایان دادیم، در ۲۳ آوریل سال جاری، با ایجاد یک گذرگاه مرزی در مرز آذربایجان و ارمنستان، تمامیت ارضی خود را درجهت لاچین به طور کامل احیا کردیم.  5 روز پیش، ما به طور کامل حاکمیت خود را تضمین کردیم، بازسازی را انجام دادیم.

“در نتیجه اقدامات ضد تروریستی انجام شده در کمتر از ۲۴ ساعت، ارتش ارمنستان که به طور غیرقانونی در خاک آذربایجان مستقر شده بود، تسلیم شد، شرایط ما را پذیرفت و در نتیجه آذربایجان حاکمیت دولتی خود را به طور کامل تضمین کرد.”

در زمان خودش من و شما (اردوغان ) پایه و اساس پروژه تاناپ را گذاشتیم و این خط لوله را با هم افتتاح کردیم. امروز در حال شروع روند ساخت یک خط لوله گاز از ترکیه به نخجوان که بخشب از آذربایجان است، هستیم.

«امضای یادداشت تفاهم در مورد احداث راه آهن قارص- نخجوان نیز یک رویداد تاریخی است. من مطمئن هستم که این پروژه با موفقیت اجرا خواهد شد و در نتیجه منافع آذربایجان، ترکیه و سایر کشورها را به عنوان یکی از شاخه های کریدور میانی تامین خواهد کرد.

مردم آذربایجان حمایت معنوی ترکیه را فراموش نخواهند کرد.

حجم حمل و نقل (راه آهن باکو، تفلیس و قارص) به زودی به ۵ میلیون تن خواهد رسید.

با حمایت متقابل با ترکیه، مسائل منطقه را در مسیر درست هدایت می‌کنیم. ما خواهان صلح و ثبات در منطقه هستیم، ما خواهان جنگ نیستیم.

حجم تجارت ما بیش از ۶ میلیارد دلار است و امسال ۴۰ درصد افزایش داشت. هدف ما ۱۵ میلیارد دلار بوده و در آینده نزدیک به این هدف خواهیم رسید. 

(خطاب به اردوغان ) شما اظهاراتی منصفانه و مبتنی بر قوانین بین المللی در دفاع از منافع آذربایجان در تریبون سازمان ملل بیان کردید. این گام بعدی برادری است که ترکیه نشان داد. 

اعلامیه شوشا روابط ما را به سطح جدیدی ارتقا داد. امروز روابط ما در بالاترین سطح است. فعال‌ترین دوره روابط خود را در همه زمینه‌ها تجربه می‌کنیم.

 همه ساکنان منطقه قره باغ، صرف نظر از ملیتشان، شهروند آذربایجان هستند.

حقوق و آزادی های آنها به طور کامل تضمین خواهد شد.

من مطمئن هستم که روند ادغام جمعیت ارمنی قره باغ در جامعه آذربایجان با موفقیت ادامه خواهد داشت.

ارتش ارمنستان ظرف ۲۴ ساعت تسلیم شد و شرایط ما را پذیرفت. بعد از یولاخ، دومین نشست امروز در خوجالی برگزار شد.

  اردوغان هم در این دیدار خواستار برقراری صلح از نخجوان تا ارمنستان شد و گفت‌: ما از ارمنستان انتظار داریم که دست صلح را به سوی آذربایجان دراز کرده
و گام های صادقانه بردارد: صلح  نمی تواند بازنده باشد. امیدوارم بعد از عملیات موفقیت آمیز آذربایجان در منطقه، صلح در قره‌باغ برقرار شود. آذربایجان مجبور به اجرای اقدامات ضد تروریستی شد.

اردوغان در دیدار با علیئو‌: توافق ما با آذربایجان در زمینه گاز طبیعی توسعه بیشتری خواهد یافت.

ارتش آذربایجان بار دیگر عدالت و فداکاری ملت ترک را به جهانیان نشان داد. 

با این پیروزی اخیر در قره‌باغ چشم اندازهای جدیدی برای عادی‌سازی جهانی در منطقه باز می‌شود. 

به ارتش پیروز آذربایجان از صمیم قلب به خاطر موفقیت تاریخی و نگرش انسان دوستانه اش نسبت به غیرنظامیان تبریک می گویم.

تکمیل سریع و موفقیت‌آمیز عملیات ضد تروریستی در قره باغ با رعایت استثنایی حقوق غیرنظامیان مایه افتخار ماست.

(خط لوله گاز طبیعی ایغدیر- نخجوان) مشارکت ما با آذربایجان در زمینه انرژی را تعمیق خواهد بخشید و همچنین به امنیت تامین انرژی اروپا کمک خواهد کرد.

موفقیت آذربایجان، برای ما مایه افتخار است.

ملاحظات:

سفر اردوغان پس از گذشت ۵ روز از تسلیم جدایی طلبان ارمنی قره‌باغ به ارتش آذربایجان‌ قابل توجه است.

اردوغان در حالی این سفر را انجام داد، که چندروز در سخنرانی خود در اجلاس  مجمع عمومی سازمان ملل و همزمان با ورود نظامیان آذربایجان به قره‌باغ به به عنوان بخشی لاینفک از آذربایجان، دفاع جانانه ای را از آذربایجان در برابر ارمنستان انجام داد.

همزمان با دیدار علیئو با اردوغان در نخجوان،  پاشینیان  میزبان سناتور آمریکایی گری پترسون در ایروان بود. 

مطبوعات آذربایجان و ترکیه خاطرنشان کردند اولین موضوع گفتگوهای علیئو و اردوغان «کریدور زنگزور» بوده است. اما تنها خبری که در این خصوص منتشر شد این جمله الهام علیئو است :پروژه ساخت کریدورو  راه آهن زنگزور با موفقیت ادامه دارد و به احتمال زیاد تمام کارها در خاک آذربایجان در پایان سال ۲۰۲۴ به پایان خواهد رسید . بدین صورت بخش ۴۰ و اندی کیلومتری این کریدور در هاله ابهام باقی ماند‌!

پیش از سفر اردوغان به نخجوان ، رسانه های ترکیه و آذربایجان‌ از احتمال گفتگوی دو رئیس جمهور در رابطه با کریدور زنگزور خبر داده بودند‌. ‌قریب یکهفته پیش اردوغان هنگام عزیمت به نیویورک جهت شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل  در فرورگاه استانبول پیشنهاد کرد  در راستای رسیدن به توافق صلح میان آذربایجان و ارمنستان آماده است  

نشست سه جانبه ای با علیئو و پاشینیان یا جلسه چهار جانبه‌ای با حضور پوتین و سران آذربایجان و ارمنستان وترکیه برگزار شود . طرف‌های مقابل واکنشی نسبت به این پیشنهاد نشان نداده اند.

نظریه:

با تسلط آذربایجان بر قره باغ که با چراغ سبز روسیه و تا حدودی غرب بویژه امریکا و حمایت قاطع آشکار ترکیه و پشتیبانی زیر پوستی اسرائیل و پاکستان صورت گرفت و دیدار بلاتاخیر اردوغان با علیئو در نخجوان  ونیز افزایش واگرایی پاشینیان از روسیه و ناخرسندی پوتین از این رویکرد و نگرانی ایران از احتمال تحقق کریدور زنگزور، بدلیل حذف مرز ایران و ارمنستان، بنظر می‌سد تحولات قفقاز جنوبی به ویژه در رابطه با ارمنستان و آذزبایجان با توجه به دیدار علیئو-پاشینیان در ۵ اکتبر در گرانادای اسپانیا وارد مرحله جدیدی شده و از سرعت بیشتری برخوردار خواهد شد.

  افزایش تنش‌های مسکو – واشنگتن در ارمنستان که پس از رزمایش اخیر ایروان -واشنگتن و ماندن تعدادی از افسران امریکایی شرکت کننده در رزمایش در ارمنستان و ارتقای تب ضد روسی نخست وزیر ارمنستان، حادتر نیز گردیده و استمرار ماندن روسیه در باتلاق اوکراین ،احتمال وقوع تحولات غیرقابل پیش بینی در منطقه را، به ذهن  متبادر می‌سازد.

[*] نویسنده به جای الهام علی‌اف که برای ما آشناتر است این گونه نوشته. هر چند مشخص نکرده‌اند OV است که در فارسی به شکل “اف” هم تلفظ می‌شود یا به «اُ» ختم می‌شود.

انتهای پیام