سیاست شرق _ شهاب زمانی*؛

هر ساله، هفدهم مرداد، مصادف با سالگرد شهادت محمود صارمی (خبرنگار خبرگزاری ایرنا) توسط گروه منتصب به طالبان افغانستان در کنسولگری ایران در مزارشریف، بعنوان «روز خبرنگار» گرامی داشته می شود، آئینی که یاد و خاطره همه خبرنگارانی را که، به هر نحو ممکن قربانی خشونت شده اند ، برای ما زنده خواهد نمود.

شاید، بازگشت به گذشته و بازگو نمودن این جنایت و دلایل بروز آن، بخشی از روایت این روزها باشد، با این حال، مهم تر از آن خشونتی است که علیه یک خبرنگار بی دفاع، صورت گرفته است، مسئله ای که باید مورد توجه رسانه ها، جامعه، دولت و مجامع بین المللی قرار گیرد، تا تحت هر شرایطی، خبرنگاران از مصونیت در برابر خشونت یا هرگونه اقدامی که سلامت روحی و جسمی آنها را تهدید کند، برخوردار شوند. با این حال، به بهانه روز خبرنگار، می بایست سه گانه ای را مد نظر گرفت، که هر یک، به گونه ای با دیگری مرتبط و بر یکدیگر موثرند: سه گانه خبرنگار، جامعه و حاکمیت.

بدون شک، پیش نیاز توسعه و پیشرفت هر کشوری، یک جامعه آگاه و مطلع از حقوق و وظایف خود است؛ و خبرنگاران، که از بطن جامعه خود برخواسته و در لایه های مختلف آن حضور دارند، در حوزه خبر، اطلاع رسانی، مطالبه گری و روشنگری، از سهم و نقش بزرگی در این رابطه برخوردارند. آنها به شهروندان، این امکان را می دهند تا درباره سیاست ها و رفتار حکومت ها، آگاهانه و درست قضاوت و سپس تصمیم گیری کنند و یا بالعکس، زیرا یک جامعه آگاه به وظایف و مسئولیت های خود، می تواند تصمیمات بموقع و آگاهانه بگیرد. آنها عنصر مهمی در فضای رسانه ای و ارائه اطلاعات به جامعه و حکومت ها هستند، تا با آگاهی بیشتر و در مسیر بهتری قرارگیرند. خبرنگار با کار حرفه ای خود، حتی به ایجاد تغییرات اجتماعی و آگاهی بخشیدن به جامعه کمک می کند، لذا اهمیت حرفه خبرنگاری و تاثیرات آن بر افکار عمومی و حاکمیت کشورها، برکسی پوشیده نیست.

از سویی دیگر، وجود رسانه ها و خبرنگاران آزاد و دغدغه مند ، عملکرد مسئولین و دستگاههای مختلف را مراقبت و در صورت نیاز، با چالش مواجه خواهند ساخت، تا خود را در مسیر اصلاح قرار دهند و از سوی دیگر، از مسئولین و سازمان های کارآمد و مفید در مسیر توسعه و پیشرفت کشور، حمایت و آنها را به جامعه و حاکمیت معرفی خواهند نمود، این چنین است که خبرنگاران از جایگاهی رفیع و ارزشمند در افکار عمومی دنیا برخوردارند، زیرا آنها همچون گوشی شنوا، چشمی بینا و زبانی راستین برای خود متصورند.

با این حال، حاکمیت کشورها، در مسیر یک «حکمرانی خوب»، نیازمند وجود «قدرت نرم» و اقتدار لازم در جامعه خود هستند و رسیدن به چنین هدفی، نیازمند وجود فضای روانی و فرهنگی مناسب با اطلاع رسانی شفاف و در عین حال، مورد قبول و اعتماد افکار عمومی است. چنین فضایی، نیازمند حلقه ارزشمندی است که جامعه نسبت به آن، احساس نزدیکی و از خود بودن داشته و به راحتی با آن ارتباط گیرد. چنین فضایی با حضور رسانه ها و بخصوص خبرنگارانی محقق می شود، که بتوانند نیازهای متقابل جامعه و حاکمیت را، به درستی و واقع بینانه درک، بررسی، مشخص و منعکس کنند.

خبرنگاران، یکی از مهمترین حلقه های اتصال جامعه و حاکمیت، در هر کشوری هستند. چنین حلقه ای، در یک نظام «مردم سالار» و قانونگرا، موجب ایجاد بستری از انتظارات، مسئولیت ها، حقوق و تکالیف هر یک از دیگری است، که می بایست مورد توجه جدی قرار گیرد؛ در این رابطه، برای یک حکمرانی خوب، وجود رسانه های آزاد و خبرنگاران حرفه ای و شجاع، نه یک تهدید، بلکه امری ضروری است، تا در شرایط مختلف جنگ، انتخابات، بروز اتفاق و رخدادهای مختلف داخلی یا بین المللی، در مدیریت شرایط و حمایت از منافع ملی موثر واقع شوند.

بدون خبرنگاران حرفه ای، حاکمیت نمی توان سیاست‌ها، موقعیت‌ها و تجربیات مختلف در حکمرانی را با تحلیل های واقع بینانه و حقایق موجود از نگاه جامعه ، نظاره گر شود و مسیر درستی را در نهایت، جستجو نماید. «در تاریکی، نمی توان راه درستی را انتخاب نمود، الا اینکه از وجود روشنی بخشی بهره برد، تا از موانع بخوبی و با هزینه کمتری گذشت»، این رسانه و خبرنگاران هستند که با بازگو کردن واقعیات و حقایق موجود، در انتخاب روندهای مفید برای جامعه و حاکمیت، موثر واقع می شوند.

خبرنگاران، پیشقراولانی هستند، که دید بهتری را نسبت به جامعه و جهان برای یک حکمرانی خوب، فراهم و خواسته ها و نیازهای حقیقی (و نه صوری) جامعه را، به درستی بازگو می کنند. لذا توجه به نقش مثبت آنها، می بایست بخشی از سیاست های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی حاکمیت باشد.

وجود قوانین درست و لازم در حوزه رسانه و فعالیت خبرنگاران، نیاز دیگری است، که می تواند روندهای محدود کننده را به حداقل ممکن رسانده و در این بین، به حفظ امنیت روانی و شغلی خبرنگاران کمک نماید. زیرا تلاش خبرنگاران در جهت انجام وظایف خود، بدون ترس از خشونت، تهدید یا بازداشت و حتی زندان ، می تواند بهترین نتیجه را در مبارزه با فساد، رانت و قانون شکنی افراد و گروههای سودجو را، برای جامعه و کشور، بهمراه داشته باشد.

با این وجود، در دنیای رسانه های دیجیتال و گسترش روزافزون آنها، بهره مندی از اینترنت با کیفیت، بخش مهمی از حرفه خبرنگاری است ؛ تا نتنها در کسب اخبار و اطلاعات مختلف و مورد نیاز جامعه و کشور، با مشکلات کمتری مواجه شوند، بلکه در مخابره آنها، سرعت عمل بیشتری نیز داشته باشند. مسئله ای که، تقویت آن، بخش مهمی از «قدرت نرم» هر کشوری خواهد بود، تا بتواند در فضای پرهیاهوی رسانه های مختلف منطقه ای و جهانی، عرض اندام و خودنمایی نماید.

آنچه مشخص است، خبرنگاران، قشر بی دفاعی هستند که از سوی بسیاری از گروههای تروریستی، تبهکار و سودجو ، مورد آزار و اذیت، ارعاب و همچنین خشونت های مختلف قرار می‌گیرند؛ آنها فارغ از ارائه هر نوع خبر یا گزارش آگاهی بخشی به جامعه و حاکمیت، تحت فشار قرار می گیرند؛ نقص قوانین یا برداشت های خاص از آنها و یا منافع افراد و گروههای مختلف، حتی می تواند آنها را با محکومیت های قضایی و یا مشکلات جدی ، مواجه سازد و این وظیفه حاکمیت است که با تدوین قوانین جامع، شفاف و حمایتی و فراهم نمودن شرایط لازم، خبرنگاران را در انجام وظایفشان نسبت به کشور و جامعه خود حمایت نماید.

لذا میزان اثرگذاری و اثرپذیری خبرنگاران، جامعه و حاکمیت بر یکدیگر، مسئله مهمی است که در جهت توسعه متوازن، حفظ منافع ملی و آینده ای بهتر نیازمند توجه است.

امروزه، نیازمند آنیم که خبرنگاران در مسیر فعالیت حرفه ای خود، با مسئولیت پذیری بیشتری در عرصه خبر حضور داشته باشند و در روزگاری که اخبار جعلی و اطلاعات نادرست زیادی در فضای رسانه ای و دیجیتال، در حال انتشار است، توجه به تهیه و تنظیم گزارشات واقعی و دقیق ، نیاز جامعه رسانه ای است تا اعتماد عمومی نسبت به آنها، افزایش یابد.

و همچنین نیازمند آنیم که به نظرات دلسوزانه خبرنگاران در امور جاری کشور، توجه بیشتری شود تا حاکمیت تصویر درست تری از فضای واقعی جامعه داشته باشد، زیرا حرفه خبرنگاری و خبرنگار، بعنوان پیشگامان عرصه خبر، اطلاع رسانی ، مطالبه گری و روشنگری در جامعه، بخش مهمی از قدرت نرم کشور در برابر رسانه های خارجی است.

«در تاریکی، نمی توان راه درستی را انتخاب نمود، الا اینکه از وجود روشنی بخشی بهره برد، تا از موانع بخوبی و با هزینه کمتری گذشت»، این رسانه و خبرنگاران هستند که با بازگو کردن واقعیات و حقایق موجود، در انتخاب روندهای مفید برای جامعه و حاکمیت، موثر واقع می شوند.

[*] مدیر مسئول

انتهای پیام