سیاست شرق _ سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور، روز چهارشنبه ۲۱ تیرماه، عازم سه کشور آفریقایی کنیا،اوگاندا و زیمبابوه شد، سفری که به گفته وی، جهت توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با این کشورها انجام شده است.

سفر رئیسی، دومین سفر یک رییس جمهور ایران به این قاره، پس از سفر فروردین ماه ۱۳۹۲، محمود احمدی نژاد به سه کشور بنین، نیجر و غنا صورت می گیرد، که بنا به برنامه های اعلام شده و با توجه به ظرفیت‌های مختلف موجود در آفریقا، جهت توسعه روابط اقتصادی و سیاسی با کشورهای کنیا، اوگاندا و زیمبابوه انجام می شود. به همین بهانه نگاهی به سطح مبادلات اقتصادی ایران با این سه کشور آفریقایی در سالهای گذشته خواهیم داشت.

حجم صادرات ایران به قاره آفریقا از «۸۶۰ میلیون دلار» در سال ۱۳۹۲، به «۵۷۳ میلیون دلار» در سال ۱۴۰۰ رسید و میزان واردات کالا از قاره سبز نیز از «۱۲۷ میلیون دلار» به «۳۷ میلیون دلار» تنزل یافت.

همچنین در امتداد کاهش مبادلات اقتصادی، رایزنان بازرگانی ایران از برخی کشورهای آفریقایی نیز به ایران بازنشانی، علاوه‌بر این کاهش تعداد سفارتخانه‌های فعال ایران و رسیدن آن به عدد ۱۵، تعطیلی ستاد آفریقا در وزارت خارجه و توقف حضور هیئت ایرانی در اتحادیه آفریقا بعد از ۱۴ سال، از موارد دیگر است .

در سال ۱۳۸۴ این اتحادیه، ایران را به عنوان عضو ناظر خودش معرفی کرده و نمایندگان ایران را به نشست سران دعوت می‌کرد. همچنین ایران در اسناد اتحادیه آفریقا به عنوان یکی از شرکای راهبردی این مجموعه معرفی شده بود. اما در سال‌های گذشته، از این شراکت و همکاری جز یک اسم، چیزی باقی نماند. 

ایران و کنیا

به نقل از اکو ایران، سیدابراهیم رییسی، رئیس جمهور، در سفر به کنیا از هدف‌گذاری ۱٠ برابری همکاری اقتصادی و تجاری با این کشور در گام اول خبر داد.

بررسی روند مناسبات تجاری ایران و کنیا نشان می‌دهد در سال‌های اخیر  مبادلات این دو کشور در سطح قابل توجهی قرار نداشته، بطوریکه روند تجارت ایران و کنیا در سال ۱۴٠۱ نسبت به ۱۴٠٠ کاهش نسبی داشته است. براساس آمار گمرک ، مجموع تجارت بین ایران و کنیا در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۰ افت ۱۶ درصدی از نظر دلاری و کاهش ۳۷ درصدی از حیث وزنی و کاهش چهار درصدی از نظر ارزش ریالی داشته است. براساس داده‌های گمرک ایران عمدتا فرآورده‌های نفتی به این کشور صادر می‌کند و در مقابل آن چای و قهوه از کنیا وارد می‌کند.

علاوه بر گسترش روابط تجاری، در این سفر دو طرف همچنین به بحث و تبادل نظر درباره راهکارهای گسترش همکاری و تعاملات دوجانبه در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و معرفی ظرفیت‌های متنوع ایران و کنیا در حوزه‌های مختلف کشاورزی، دامپروری، تجهیزات پزشکی، صنایع و مصالح ساختمانی و پتروشیمی‌برای توسعه همکاری پرداختند. علاوه بر موارد مذکور توسعه و ایجاد خط کشتیرانی میان بنادر ایران نیز بررسی شد.

حجم تجاری دو کشور در ۱۴٠۱

با توجه به مذاکرات و هدف‌گذاری صورت گرفته این پرسش مطرح می‌شود که حجم مناسبات تجاری این دو کشور در سال ۱۴٠۱ چگونه بوده است؟ براساس داده‌های گمرک ارزش تجارت ایران و کنیا سال گذشته کمی بیش از «۷٠ میلیون دلار» بوده و به لحاظ وزنی نیز مبادلات دو کشور به ۱۲۷ هزار تن رسید که در مقایسه با سال ۱۴۰۰ افت ۱۶ درصدی از نظر دلاری و کاهش ۳۷ درصدی از حیث وزنی داشته است.

با توجه به آمار گمرک در سال ۱۴٠۱ ایران به کنیا ۱۲۳ هزار و ۴۴۶ تن کالا به ارزش ۵۳ میلیون و ۲٠۳ هزار دلار صادر کرده است. اما وارات ایران از این کشور چه رقمی را شامل می‌شود؟ داده‌های اعلام شده نشان می‌دهد در بازه زمانی مورد بررسی کنیا ۱۷ میلیون و ۲۷۷ هزار دلار کالا به ارزش ۳ هزار و ۶۹۹ تن به ایران صادر کرده است. با توجه به داده‌های اعلام شده می توان گفت تراز تجاری دو کشور در سال ۱۴٠۱ برابر با ۳۵ میلیون و ۹٠٠ هزار دلار بوده است.

ایران و اوگاندا

به نقل از ایسنا، بررسی جزئیات صادرات ایران به اوگاندا نشان می‌دهد که این کشور آفریقایی عمدتا مشتری محصولات و فرآورده‌های نفتی، واکسن، ماشین‌آلات کشاورزی، محصوات معدنی مانند مس و غیره بوده است. «سایر وازلین‌ها بجز گرید دارویی و ژله کابل» در رتبه نخست کالاهای صادر شده به اوگاندا قرار گرفته و سهم ۲۴.۲۵ درصدی را در این فهرست بلند بالا دارد.

پس از آن «سایر واکسن‌ها برای دامپزشکی» دومین محصول صادراتی به اوگاندا است که تاجران این کشور برای خرید آن بیش از ۱۷۵ هزار دلار هزینه کرده‌اند. «سایر هادی‌های برق برای ولتاژ بیش از ۱۰۰۰ ولت» نیز در رتبه سوم در این جدول جزو عمده کالاهای صادراتی به اوگاندا است. جزئیات ۱۰ کالای نخست صادراتی ایران به اوگاندا در سال گذشته را در جدول زیر می‌توانید مشاهده کنید.

تجارت تنها سه کالا در سبد وارداتی از اوگاندا

واردات ایران از اوگاندا گرچه محدود به سه محصول با ردیف تعرفه‌های مختلف می‌شود اما با افزایش قابل توجهی نسبت به سال ۱۴۰۰ مواجه شده که تقریبا همه این رشد مدیون واردات «قهوه» و البته «میمون آزمایشگاهی» بوده است. «قهوه، بونداده کافئین نگرفته غیر مذکور» نخستین کالای وارداتی است که برای ایران بیش از ۷۶۶ هزار دلار خرج برداشته و ۷۵.۸۵ درصد واردات اوگاندا به ایران را شامل می‌شود. بعد از آن «میمون برای تحقیقات (پزشکی آزمایشگاهی و سرم سازی)» در این فهرست قرار دارد که ارزشی حدود ۱۷۸ هزار دلار داشته و سهم ۱۷.۶۶ درصدی را به خود اختصاص داده است.

«سایر نباتات و اجزای آن ها مورد مصرف در عطر سازی و داروسازی غیر مذکور در جای دیگر» آخرین کالای خریداری شده تجار ایرانی از همتایان اوگاندایی در سال گذشته است. جزئیات واردات ایران از اوگاندا در سال گذشته را در جدول زیر می‌توانید مشاهده کنید.

ایران و زیمبابوه

بررسی آمارهای رسمی منتشر شده نشان می‌دهد که گرچه تجارت ایران و زیمبابوه در سال ۱۴۰۱ کاهش نسبی در قیاس با سال ۱۴۰۰ داشته است، اما باتوجه به حجم تبادلات تجاری بالای آفریقا در سال گذشته و رشد ۲۱۱۵ درصدی صادرات به زیمبابوه، این کشور آفریقایی می‌تواند بازاری بکر برای تاجران ایرانی در آینده باشد.

بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران، مجموع تجارت بین ایران و زیمبابوه در سال گذشته کاهش نسبی در قیاس با سال ۱۴۰۰ پیدا کرده و با افت ۵۷ درصدی از نظر دلاری و کاهش ۶۳ درصدی از حیث وزنی مواجه شده است اما در عین حال رشد ۱۵۳ درصدی را هم از نظر ارزش ریالی تجربه کرده است که ناشی از حذف ارز ترجیحی در سال گذشته بوده و از سوی دیگر نگاهی به حجم تجارت انجام شده در آفریقا در سال گذشته نشان‌دهنده پتانسیل بالا برای ارتقای روابط تجاری ایران و زیمبابوه است.

این کاهش در مبادلات تجاری ایران و زیمبابوه ناشی از کاهش واردات از این کشور آفریقایی بوده است چرا که واردات از زیمبابوه به ایران افت ۶۳ درصدی را از نظر ارزش دلاری نسبت به ۱۲ ماهه سال ۱۴۰۰ را تجربه کرده است و از نظر وزنی نیز به همین میزان کاهش را داشته است. این آمار در حالی است که  زیمبابوه می‌تواند بازاری بکر و دست نخورده برای تجار ایرانی در بسیاری از زمینه‌ها باشد.

پتانسیل‌های اقتصادی و تجاری ایران و زیمبابوه

زیمبابوه به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی در پروژه‌های عمرانی است. این کشور همچنین در همه ساختارهای اقتصادی (کشاورزی، صنایع، معادن…) نیازمند بازسازی است. جمهوری اسلامی ایران در این زمینه می‌تواند از لحاظ تأمین نیروی متخصص، تجهیزات و ارایه خدمات فنی- مهندسی به این کشور کمک کند. مزید بر آن که کالاهای صادراتی (تجاری) ایران از یک مزیت نسبی در زیمبابوه برخوردار است.

در این میان ایران همچنین با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی خود می‌تواند در پروژه‌هایی مانند صنایع تراکتورسازی، صنایع دارویی، انتقال فنآوری (انرژی‌های تجدیدپذیر و…) کشت فرا سرزمینی، صادرات دارو، ساخت بیمارستان و اعزام پزشکان متخصص نیز در این کشور فعالیت کند. در این چارچوب عضویت زیمبابوه در سازمان‌های منطقه‌ای (سادک و…) می‌تواند نقش مهمی در جایگاه سیاسی- اقتصادی ایران در جنوب آفریقا ایفاء کند. به نحوی که زیمبابوه به عنوان یکی از نقاط محوری (مرکزی) مبادلات تجاری در منطقه عمل کند.
از سوی دیگر زیمبابوه در زمینه صنایع نفت و گاز نیز نیازمند واردات انواع فراورده‌های نفتی است، ضمن آنکه احداث پالایشگاه در این کشور از دیگر زمینه‌های همکاری به شمار می‌رود.

صادرات به زیمبابوه؛ مختصر و مفید

نگاهی به تجارت دو کشور نشان می‌دهد ایران در سال گذشته تنها ۷۸۶ کیلوگرم کالای مختلف به ارزشی بیش از ۲۳۵ هزار دلار به زیمبابوه صادر کرده است که این شریک تجاری را با ۳۶ پله صعود در رتبه ۱۱۱در بین مقاصد صادراتی خود قرار داده است. همین مساله سبب شده تا با وجود کاهش ۸۷ درصدی از منظر وزنی، صادرات به این کشور آفریقایی ۲۱۱۵ درصد از نظر ارزش دلاری و ۲۸۰۰ درصد از حیث ارزش ریالی رشد داشته باشد.

البته واردات ایران از همین کشور در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۰ با کاهش۶۳ درصدی از نظر وزنی و دلاری نسبت به سال ۱۴۰۰ مواجه شده است. ایران در سال ۱۴۰۰ حدود ۳.۸ میلیون دلار کالای مختلف از زیمبابوه وارد کرده بود و این کشور هفتاد و هشتمین فروشنده به ایران لقب گرفته بود اما در سال جاری با واردات بیش از ۱.۴میلیون دلار به رتبه نود و دوم در بین شرکای تجاری ایران رسیده است.

سال گذشته چه کالاهای ایرانی مسافر زیمبابوه شدند؟

بررسی جزییات صادرات ایران به زیمبابوه نشان می‌دهد که این کشور آفریقایی مشتری سه محصول بوده است. «سایر دستگاه های فرستنده رادیویی بجز میکروفون بی سیم توام شده با فرستنده» در رتبه نخست کالاهای صادر شده به زیمبابوه قرار گرفته و سهم ۹۸.۵۰درصدی را در این فهرست دارد.

پس از آن «کف پوش‌های غیرمخملی باف، از مواد نسجی سنتتیک یامصنوعی آماده مصرف» دومین محصول صادراتی به زیمبابوه است که تنها ۳۱۵۱ دلار برای تاجران این کشور آفریقایی هزینه داشته است. «سایر کف پوش ها بجز گبه از پشم یا از موی نرم (کرک) حیوان» در رتبه سوم در این جدول و آخرین کالای صادراتی ایران به زیمبابوه است.  جزییات صادرات ایران به زیمبابوه در سال گذشته را در جدول زیر می‌توانید مشاهده کنید.

تاجران ایرانی چه کالاهایی از زیمبابوه خریدند؟

واردات ایران از زیمبابوه نیز محدود به سه محصول با ردیف تعرفه‌های مختلف می‌شود. «توتون و تنباکو با برگ دور نبریده و ساقه نبریده» نخستین کالای وارداتی است که برای تاجران ایرانی بیش از ۸۲۷ هزار دلار خرج برداشته و ۵۷.۹۴ درصد واردات زیمبابوه به ایران را شامل می‌شود. بعد از آن «ورق و رول چند لایه جهت تولید ظروف لوله ای (تیوپ) » در این فهرست قرار دارد که ارزشی حدود ۳۷۲ هزار دلار داشته و سهم ۲۶.۰۹درصدی را به خود اختصاص داده است.

«آخال توتون و تنباکو» نیز دیگر کالای خریداری شده تجار ایرانی از همتایان زیمبابوه‌ایی در سال گذشته است که در رتبه‌ آخر قرار گرفته است. جزییات واردات ایران از زیمبابوه در سال گذشته را در جدول زیر می‌توانید مشاهده کنید.

با این حال، هرچند حجم تجارت ایران با این سه کشور آفریقایی در سال های گذشته، در حد قابل اعتنایی نیست و با توجه به آمارهای داده شده، حدود ۹٠ میلیون دلار بوده، با این حال می تواند، در صورت فراهم شدن شرایط مناسب و عزم کشورهای آفریقایی در این رابطه، سطح مبادلات اقتصادی و فنی بین طرفین، در سالهای آینده افزایش یابد.

انتهای پیام